رویکرد مفهومی-نقشی و کارکرد آن در آموزش زبان فارسی به غیرفارسی زبانان: مطالعه موردی

یادگیری نقش های زبانی و نحوه اجرای آن ها، از جمله اهداف مهمی می باشند که در تدریس زبان خارجی/دوم مد نظر هستند، و از آن جا که تاکنون پژوهش چندانی جهت شناسایی نقش ها و مفاهیم زبان فارسی صورت نگرفته است، بر آن شدیم تا صورت های زبانی بی نشانی را که در موقعیت های مختلف، جهت ایفای پنج نقش پرکاربرد زبانی مورد استفاده قرار می گیرند، شناسایی کرده و از آن ها در تدریس زبان فارسی به غیرفارسی زبانان استفاده نماییم. از این رو پس از جمع آوری داده های لازم از مکالمات صورت گرفته بین فارسی زبانان و اجرای یک آزمون اعتبارسنجی با شرکت 60 فارسی زبان (30 زن و 30 مرد)، صورت های بی نشان پنج نقش زبانی "احوال پرسی کردن"، "معرفی کردن"، "قبول کردن دعوت"، "مخالفت کردن" و "قول دادن" به دست آمد. از ترکیب موقعیت های مختلف براساس سن، مرتبه اجتماعی و میزان صمیمیت افراد درگیر در صورت های زبانی به دست آمده، 6 درس زبان فارسی در قالب مکالمه تولید گردید. از دانشجویان خارجی زن دانشگاه علامه طباطبایی جهت گذراندن درس های تولید شده در این پژوهش استفاده گردید. پس از انجام پیش آزمون و کسب اطمینان در مورد همگن بودن دو گروه شاهد و آزمایشی، دروس تولید شده طی سه جلسه آموزشی، به گروه آزمایشی تدریس گردید. در پایان، پس از انجام پس آزمون، اختلاف نمرات دو گروه مورد بررسی قرار گرفت و تأثیر مثبت آموزش نقش های زبانی طرح شده، قابل مشاهده گردید. به منظور آزمون فرضیه های تحقیق، از آزمون خی دو، آزمون فریدمن، و تحلیل کوواریانس تک متغیری (آنکوا) استفاده شد که نتایج به دست آمده حاکی از تأثیر مثبت برنامه درسی مفهومی-نقشی در تدریس زبان فارسی به غیرفارسی زبانان است. می توان چنین نتیجه گرفت که با استفاده از صورت های بی نشان نقش ها و مفاهیم زبان فارسی و استخراج این صورت ها از مکالمات معیار فارسی زبانان، می توان محتوای آموزشی مفیدی جهت تدریس زبان فارسی ارائه داد.